وقتی یک فرد دچار حمله صرع، مانند تشنج می‌شود، نخستین قدم این است که به طور کلی مراقب او باشیم یعنی مطمئن شویم در حالت راحتی قرار گرفته است و خطری تهدیدش نمی‌کند.  اطلاعاتی که در زیر می‌خوانیم درباره همه انواع حملات صرع کاربرد دارد.

بدیهی است که برای هر نوع خاص از حمله صرع ممکن است مراقبت یا اقدام ویژه‌ای لازم باشد که در این مطلب نمی‌گنجد.

به یاد داشته باشیم که برای بیشتر انواع حمله صرع همین کمک‌های اولیه کفایت می‌کند. مراحل آن ساده است و همه می‌توانند آن را اجرا نمایند.

یادمان بماند سه کار مهم در حمله صرع را به این ترتیب انجام دهیم؛ سه کار که با حرف ب شروع می‌شود: ۱- بمان ۲- بی‌خطر ۳- به پهلو

قدم نخست در حمله صرع: با آرامش بمانیم

• بمانیم و آرامش خود را حفظ کنیم. این کار باعث می‌شود دیگران هم آرام باشند. با آرامش صحبت کنیم و در طول حمله صرع و پس از پایان آن، حرف‌هایمان اطمینان‌بخش باشد. به کار گرفتن جملات اطمینان‌بخش به بهبود شرایط فرد به‌خصوص پس از پایان حمله صرع کمک می‌کند. تا پایان حمله صرع نزد فرد بمانیم.
• به ساعت نگاه کنیم و زمان آغاز حمله صرع را به خاطر بسپاریم. پس از پایان حمله، باید مدت حمله را محاسبه کنیم و بدانیم.
• اگر پنج دقیقه از زمان آغاز حمله صرع گذشت و حمله هنوز تمام نشده بود، باید با اورژانس (شماره 115) تماس گرفته و راهنمایی بگیریم.
• بیشتر حمله‌های صرع، بعد از دو سه دقیقه تمام می‌شوند، با این حال، حمله صرع قابل پیش‌بینی نیست.

گاهی اوقات حمله صرع با علائم خفیفی آغاز می‌شود اما ناگهان فرد دچار افت هوشیاری می‌گردد، زمین می‌خورد و آسیب می‌بیند. ممکن است برخی حمله‌های صرع چند ثانیه بیشتر طول نکشند.

قدم دوم در حمله صرع: بی‌خطر و امن

• فرد را از اجسام تیز یا خطرناک دور نگه داریم. وی را به سمتی هدایت کنیم که خطری تهدیدش نکند.
• اگر شخص در حالت گیج و مبهوت راه می‌رود، او را به سمت جاهای بی‌خطر و امن هدایت کنیم.

به عنوان نمونه، با آرامش کمک کنیم به جایی دور از ترافیک یا دور از سکوی قطار یا مترو، پرتگاه‌ها و اجسام خطرناک برود.

• ممکن است سایرین برای تماشای فرد دور او جمع شوند. از آنها بخواهیم فاصله بگیرند یا متفرق شوند.

وقتی فرد به‌ هوش می‌آید و جمعیت زیادی را دور خود می‌بیند، گیج و شرمسار می‌شود.

• فقط از یک نفر بخواهیم که در زمان حمله صرع پیش ما بماند تا در صورت نیاز بتواند کمک کند.

قدم سوم در حمله صرع: به پهلو بچرخانش

• اگر فرد هوشیاری خود را در زمان حمله صرع از دست داد، باید او را در راحت‌ترین شرایط ممکن قرار دهیم.
• باید لباس‌هایی که در اطراف گردن تنگ هستند را کمی باز کنیم.
• اگر هوشیار هستند، به آنها کمک کنیم که در جایی بی‌خطر و امن بنشینند.
• اگر فرد در حال تشنج یا حمله تونیک-کلونیک (انقباض و گرفتگی عضلات همراه با حرکات ناگهانی) است، یا به طور کلی برای پیشگیری از زمین خوردن بیمار، به توصیه‌های زیر عمل کنیم:
  • فرد را روی زمین در حالت درازکش قرار دهیم.
  • برای اینکه سر بیمار به زمین برخورد نکند، یک جسم کوچک و نرم زیر سر او بگذاریم.
  • فرد را به پهلو بچرخانیم به صورتی که دهان فرد به سمت زمین باشد. این کار باعث می شود آب دهان (بزاق) فرد خارج شود، راه تنفس را نبندد و امکان تنفس راحت‌تر را میسر می‌کند.
• در طول مدت تشنج، شاید گاهی به نظر برسد که فرد نفس نمی‌کشد. در فاز تونیک (انقباض و گرفتگی عضلات) وقتی عضلات قفسه سینه فرد منقبض می‌شوند، چنین به نظر می‌رسد که تنفس قطع شده است ولی در واقع، چنین نیست.

با پایان مرحله تونیک، عضلات قفسه سینه به وضع استراحت در می‌آیند و تنفس به حالت طبیعی برمی‌گردد.

• به طور کلی، با وجود این تغییرات در وضعیت تنفس فرد، نیازی به تنفس دهان به دهان وجود ندارد.

چه کارهایی را در زمان حمله صرع انجام ندهیم؟

• در زمان حمله صرع هیچ چیزی در دهان فرد در حال تشنج قرار ندهیم. مشاهده شده که قاشق، یا میله یا کیف پول در دهان فرد گذاشته شده است. به هیچ عنوان چنین کاری انجام ندهیم.
  • نگران نباشیم. فرد نمی تواند زبان خود را به سمت گلو ببرد و راه تنفس را ببندد بنابراین نیازی نیست چیزی در دهان وی قرار دهیم.
  • در طول تشنج گاهی عضلات فک و صورت چنان سفت می‌شوند که ممکن است چیزی را جدا کرده و ببلعند یا دندان فرد بشکند و به همین دلیل نباید چیزی در دهان فرد گذاشت.
  • تا فرد به‌هوش نیامده و به طور کامل هوشیار نشده، به هیچ عنوان آب، قرص یا غذا به او ندهیم. در حالت بی‌هوشی ممکن است غذا و آب به جای معده وارد ریه فرد شوند و مشکلات زیادی را به وجود آورند.
• فرد را محکم نگیریم که به تصور خود مانع تشنج و حرکت‌های ناشی از آن شویم. با گرفتن فرد، تشنج تغییری نمی‌کند.
• محکم گرفتن فرد در حال تشنج ممکن است به بیمار آسیب بیشتری برساند یا او را بیشتر از قبل گیج، مبهوت یا خشن نماید. به طور عادی، افراد در حال تشنج خشن نیستند، اما محکم گرفتن ایشان، ممکن است باعث پاسخ خشن آن‌ها شود.
• اگر فرد اصرار دارد که راه برود، جلویش را نگیرید و کمکش کنید در یک جای امن و بی‌خطر راه برود.

تا زمان هوشیاری، پیش بیمار مبتلا به صرع بمانیم

• بیشتر حمله‌های صرع ظرف چند دقیقه برطرف می‌شوند.
• در طول یا پس از تشنج ممکن است فرد آسیب ببیند و باید مراقب فرد بود.
• اگر حس می‌کنیم چیزی در گلوی فرد گیر کرده و حالت خفگی پیش آورده است، وی را به پهلو بچرخانیم و از اطرافیان کمک بخواهیم. اگر فرد نمی‌تواند سرفه کند و راه تنفسی خود را باز نماید، شاید لازم باشد از تلفن اورژانس 115 کمک بگیریم.
• نسبت به شرایط فرد حساس و حمایتگر باشیم و از دیگران هم بخواهیم چنین باشند.
  • تشنج برای فردی که دچارش شده وحشتناک است، همان‌گونه که دیگران را هم می‌ترساند. فرد ممکن است شرمسار یا گیج باشد و تا مدتی نفهمد چه اتفاقی برایش افتاده است. بنابراین وقتی فرد به‌هوش می‌آید، این قضیه را در نظر داشته باشیم.
  • به فرد اطمینان دهیم که خطری او را تهدید نمی‌کند.
  • وقتی هوشیاری بیمار مبتلا به صرع او به حدی رسید که بفهمد، با کلمات ساده برایش توضیح دهیم چه اتفاقی افتاده است.
  • بهتر است تا وقتی خود فرد اعلام آمادگی نکرده با فرد بمانیم یا از یک نفر دیگر بخواهیم با او بماند.

چه موقع در مواجهه با حمله صرع با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیریم

• وقتی حمله صرع بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد
• حمله‌های صرع مکرر
• دشواری در تنفس
• تشنج در آب (مثل استخر)
• فرد آسیب می‌بیند، یا باردار یا بیمار است
• وقتی فرد مبتلا به صرع به حالت عادی برنمی‌گردد
• نخستین تشنج
• خود فرد درخواست می‌کند به اورژانس تلفن بزنیم